martes, 26 de abril de 2016

Saturno avalau por os suyos fillos

En estos días de posibilidatz y dandaleos quiero reprener o que prencipié fa uns meses, allá ta part d'octobre quan en l'articlo "Mitos y leyendas de l'alto Aragón" feba una desmitificación de a figura de Francho Nagore Laín. No porque quiera continar tratando este tema sino más bien porque quiero reprener-lo en as figuras d'os suyos fillos. Si bien Francho podría estar como Saturno que rezeloso de os suyos cadiellos los avala, no cal ixuplidar que malfiar de os fillos siempre puede tener un punto de cordura.
Quan se metió en dubda a figura como lingüista de Francho Nagore prou que se fació con a millor intención de fer que o proceso de normativización d'a luenga estase lo millor construida y que estase fiel no nomás a l'aragonés popular actual sino tamién historico, fuyindo d'os concietos inventivos d'os nuevos parladors que más plenos d'entusiasmo que de conoixencia heban plenau un imperfecto modelo de lengua común d'inventos y corrupcions lexicas incomprensibles por los parladors maternos.
Prou que meter en dubda a lo pai cuesta, y no fue fácil de trencar as ligarzas, pero pa fer-lo caleba tener caracter, decisión, as cosas claras y, si cal, mala folla.
En 2004 amaneix a Sociedat Lingüistica Aragonesa, crebando con a tradición de 30 anyos de "fabla" aragonesa, y demandando una tornada a las fuents. Recuerdo perfectament a preocupación y os dandaleos, en muitas cosas muitos les dabanos a razón, pero as trazas,...
O movimiento de Chuntos por l'aragonés naixió con a ideya de reconstruir a unidat d'acción encara que considerabanos necesario replantiar a ideya d'autoridat lingüistica y que tot veyendo mica intencionalidat por parte d'o gubierno d'Aragón hebanos de contruir-la entre nusatros, si o gubierno emparaba bien, si no, tamién. O producto estió L'Academia de l'Aragonés, que como privaba d'usar o nombre o nuestro gubierno, se soztituló Estudio de Filolochía d'Aragón. En primerías arrocló a quasi totz, fueras de Francho Nagore, o pai traicionau, y beluno más. 19 d'as 30 personas propuestas acceptoron. Tampoco i entroron as personas d'a Sociedat Lingüistica, si no emparaba o gubierno, ellos no entraban. Atra vegada gracias, Gubierno d'Aragón, allora PSOE-PAR.
L'Estudio de Filolochía naixió feriu, pero mesmo asinas se aconsiguió contar con chent patrimonial que antes yera difuera d'o discurso d'unidat d'acción.  Os tres primers anyos s'adedicoron a treballar una nueva propuesta ortografica, pos si no a resta d'o treballo sería siempre provisional. Atra piedra en a rueda. No sé bien guaire bien si por a propuesta grafica u por as dinamicas internas de l'asociación bellas personas s'espenchoron d'os proceso, o qual perdeba chustificación sin acabar de perder-la por completo. A maldita qüestion grafica fació más agros os tricoloteos academicos, personals y con a plegada d'os gubiero PP-PAR, politicos.
Toda crisi traye con ella crebazas, mals y penars, ye normal pero a l'aragonés no le feban mica bien. Cal decir tamién que de cutio i ha habiu chent en todas as partes que han mirau de recomponer as compleganzas, y yo me trobo en ixe zurrburri de chent. Pero claro quan plega l'anarquía d'os herencios as indoles de cada fillo surten bella vegada pa bien belatra pa mal. A sobrerbia, os egos, as envidias, as quimeras, d'ida y tornada son inevitables, a naturaleza humana ye asinas. Muitas vegadas por orgüello, d'atras por o dreito de l'hereu, d'atras por o sentimiento de superioridat u d'anterioridat, d'atras por pura venganza,...pero siempre por bella cosa os punyals salen ta la palestra. Dende que escribié o zaguer post muitas cosas han cambiau por fuera y por dentro. No voi a detallar os miedos y esconfianzas, as malas y buenas artes.
En estos zaguers meses a intención d'imposar una hechemonía pareix que s'ha visto albortada por una verdadera pretensión d'a comunidat aragonesofablant de caminar enta o consenso, y ye que aconseguir una adequada representatividat d'a comunidat lingüistica aragonesa no ye posible con a imposición. As muchilas son muit pesadas y no podemos renunciar de momento a la historia de cadaguno por ixo caldrá estar aguaitando por si o pai u bell fillo quiere preponderar, y posiblement no sigan as actitutz y peculiaridatz d'os fillos as que lo permitan si no por a insistencia d'os nietos, aburrius d'antigos empachos y discusions bizantinas, a que faga recordar a saputos y sabios que ye a comunidat humana qui empara toda norma y tot proceso normalizador.
Esperemos que cuallen as buenas intencions de totz en construir o futuro y ya no haigamos de creyar ni escatumbar garra falso mito.

1 comentario:

  1. Yo a tu, Dabi, te conoxié antis que no a el, a Francho Nagore. A tu te conoxié en Nogará Religada, en a siede, en do te emos conoxito toz, porque tu, Dabi, perén bi yeras con os demás, perén atento, predisposau e bogal con qui s’amanse por Nogará Religada. Dimpués conoxié a Francho Nagore con enchaquia de publicar o mío libro de poemas «Querenzias». Allora charré con a persona y no pas con o mito, e me parexió bien, muito más umano que no nos ébanos pensau. Por un casual conoxco as opinions de os dos sobre os dos, a tuya por Nagoré (so fablando de 2002-2003) y de Francho por tu. As dos son buenas. Ye de dar que bella cosa ha cambiau. ¿no? Puestar. Os dos ez triballau de firme por l’aragonés. El fazió a normalizazión d’os años güitanta, a suya gramatica que has nombrada e una traza d’escritura que se diz “grafía 87”. Tu espardes l’aragonés en a Escuela de Nogará. Dengún no ye impreszindible pero os dos soz nezesarios. Remato ascape. A normalizazión ya yera feita, queramos bier-lo u no. Allora, ¿qué cosa ha feito o II Congreso de l’Aragonés? ¿Esfer-la? ¿Mirar d’esfer-la sin de adubir-ie? ¿U qué? Me aganaría saber-lo. Agora, en iste inte, o Gubierno d’Aragón ha encomendau de fer un estudio sobre a escritura d’a luenga. ¿Unatra grafía? ¿A enesima u enisma? Dabi, ¿bi ha soluzión a ista mena de sufrienzia cutiana de bier que a chen que s’aima l’aragonés no remata de trobar-se de implaz con a suya luenga? Os escritors como tu e como yo, que emos publicau bel libro e continamos escribindo en aragonés, amenistamos una escritura normalizada ta escribir (amás, ixo sí, de aprender a charrar-la unos de otris. Ixo siempre).

    ResponderEliminar